Ο Ηλίας Δημητρέλλος, Νομικός Σύμβουλος ΠΦΣ μετά την εκδίκαση της υπόθεσης στο ΣτΕ αναρωτιέται γιατί θα πρέπει να εφαρμόσουμε στην Ελλάδα ένα μοντέλο το οποίο, όπου εφαρμόστηκε, απέτυχε.
Ως μακράν τη πιο σημαντική υπόθεση που έχει ποτέ εκδικαστεί στο χώρο των φαρμακείωνχαρακτήρισε ο Νομικός Σύμβουλος του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου κ. Ηλίας Δημητρέλλοςκατά τη συζήτηση ενώπιον της Μείζονος Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας της αίτησης ακυρώσεως που άσκησε ο ΠΦΣ (καθώς και οι Φαρμακευτικοί Σύλλογοι Αττικής και Θεσσαλονίκης) κατά του Προεδρικού Διατάγματος 64/2018 για το ιδιοκτησιακό των φαρμακείων η οποία πραγματοποιήθηκε το πρωί της Παρασκευής 5 Απριλίου.
Ο λόγος είναι ότι η απόφαση αυτή του ΣτΕ «θα κρίνει το μέλλον του κλάδου για τα επόμενα πολλά χρόνια».
Ωστόσο το θέμα δεν έχει να κάνει μόνο με το μέλλον του κλάδου των φαρμακοποιών, θα ήταν τεράστιο λάθος να θεωρηθεί ένα «στενά συντεχνιακό ζήτημα» καθώς δεν είναι τέτοιο. Είναι κάτι πολύ παραπάνω από αυτό και αυτό τονίστηκε κατά τη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας.
Σύμφωνα με τον κ. Δημητρέλλο, ο κύριος και τελικός στόχος και η επιδίωξη εκείνων που επεδίωξαν αυτή τη ρύθμιση είναι να έχει τη δυνατότητα ένας ιδιώτης να λαμβάνει την άδεια ιδρύσεως φαρμακείου ήδη λειτουργούντος φαρμακείου, κάτι που επί του παρόντος μέσα και από το εν λόγω Προεδρικό Διάταγμα δεν προβλέπεται. Με μία απλή τροποποίηση του ΠΔ επ’ αυτού θα τους δώσει αυτή τη δυνατότητα σε χρόνο που θα επιλεγεί».
Δικλίδα ασφαλείας η επαγγελματική υπόσταση του φαρμακοποιού
Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Σημαίνει κίνδυνο για τη Δημόσια Υγεία. Κίνδυνο που έχει να κάνει με τον τρόπο διάθεσης των φαρμάκων στην ελληνική επικράτεια.
Πως όμως μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο;
Όπως ανέφερε ο κ. Δημητρέλλος, με το άρθρο 21 παρ. 5 περ. β΄ του Ν. 4052/2012 η συνταγογράφηση υποχρεωτικά γίνεται πια με βάση την δραστική ουσία. Αυτή τη στιγμή η αξία των φαρμάκων που διατίθενται από τα φαρμακεία και αποζημιώνονται από τον ΕΟΠΥΥ είναι 1,9 δισ. Η αξία των φαρμάκων που χορηγούνται με ελεύθερη συνταγή (δηλαδή που δεν αποζημιώνονται από τα ασφαλιστικά ταμεία) και των ΜΥΣΥΦΑ είναι 1,8 δισ.
Ο έλεγχος (άμεσος ή έμμεσος) πολλών φαρμακείων θα επιτρέψει να επηρεάσουν τα φάρμακα που χορηγούνται από τα φαρμακεία, δεδομένου ότι στα περισσότερα φάρμακα υπάρχουν γενόσημα. Να διατεθούν δηλαδή από τα φαρμακεία τους εκείνα τα φάρμακα που θα τους παρέχουν το μεγαλύτερο όφελος. Αδιαφορώντας φυσικά για την ποιότητα ή την φερεγγυότητα της παρασκευάστριας εταιρείας.
Το οξύμωρο της υπόθεσης είναι ότι το υπουργείο Υγείας που έφερε αυτό το Προεδρικό Διάταγμα στην έκθεση που κατέθεσαν στο ΣτΕ υιοθετεί πλήρως τις θέσεις του ΠΦΣ. Αναφέρεται σε μία έρευνα από το «Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών» που λέει ότι «η απελευθέρωση της λειτουργίας των φαρμακείων μπορεί να οδηγήσει σε κυριαρχία ορισμένων παικτών στην αγορά και την οικονομική πίεση για την αύξηση του κύκλου εργασιών μέσω της διάθεσης ΜΗΣΥΦΑ. Επίσης ότι φαρμακοποιοί έχασαν την ανεξαρτησία τους μετά την κυριαρχία των αλυσίδων φαρμακείων». Και αυτό το λέει –ή καλύτερα το παραδέχεται – την ίδια στιγμή που επικαλείται τα οφέλη της άρσης του μονοπωλίου φαρμάκων στη διαμόρφωση της προσφοράς και της ζήτησης στην αγορά.
Ευλόγως ετέθη το ερώτημα, εάν αυτή είναι η βούληση της ελληνικής πολιτείας. Να χορηγούνται περισσότερα φάρμακα στους έλληνες πολίτες; Δηλαδή μέσω της πολυφαρμακίας θα έλθει η ανάπτυξη στον χώρο; Να αυξηθεί ο τζίρος της πώλησης φαρμάκων; Και πως θα πέσουν οι τιμές των φαρμάκων, όταν το φάρμακο είναι διατιμημένο είδος. Από την 01.01.2017 που απελευθερώθηκε η τιμή των ΜΥΣΥΦΑ, αυξήθηκε η τιμή τους έως και 200%, και κατά μέσο όρο 30-40% τουλάχιστον, τόνισε ο νομικός σύμβουλος του ΠΦΣ στην αγόρευση του.
Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης με αποφάσεις του αναγνωρίζει στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να καθορίζουν το επίπεδο προστασίας της δημόσιας υγείας που προτίθενται να παρέχουν και τον τρόπο επίτευξης του επιπέδου αυτού.
Υπάρχουν συγκεκριμένες παραδοχές πάνω στις οποίες στηρίχθηκαν αυτές οι αποφάσεις
– Δεν αμφισβητείται ότι ο φαρμακοποιός αποσκοπεί, όπως και άλλα πρόσωπα, στην επίτευξη κέρδους. Εντούτοις, ως επαγγελματίας φαρμακοποιός θεωρείται ότι εκμεταλλεύεται το φαρμακείο όχι μόνο με σκοπό την επίτευξη κέρδους, αλλά και υπό μια επαγγελματική προοπτική. Στο πλαίσιο αυτό, το ατομικό του συμφέρον για την επίτευξη κέρδους μετριάζεται από την κατάρτιση και την επαγγελματική εμπειρία του, καθώς και από την ευθύνη που υπέχει, δεδομένου ότι ενδεχόμενη παράβαση των νομικών κανόνων ή των κανόνων δεοντολογίας θέτει σε κίνδυνο όχι μόνον την αξία της επενδύσεώς του, αλλά και την ίδια την επαγγελματική του υπόσταση.
– Τα πρόσωπα που εκμεταλλεύονται φαρμακείο και τα οποία δεν έχουν την ιδιότητα του φαρμακοποιού ενδέχεται να πλήξουν την ανεξαρτησία των μισθωτών φαρμακοποιών παρακινώντας τους να διαθέτουν φάρμακα τα οποία δεν τους συμφέρει πλέον να διατηρούν στις αποθήκες τους ή αν τα πρόσωπα αυτά ενδέχεται να προβούν σε μειώσεις των δαπανών λειτουργίας οι οποίες είναι ικανές να επηρεάσουν τον τρόπο λιανικής διανομής των φαρμάκων.
– Ο περιορισμός της ιδιοκτησίας αποκλειστικά στους φαρμακοποιούς συμβάλει στην πρόληψη της ως άνω κατασπατάλησης οικονομικών πόρων, δεδομένου ότι ο ρόλος των φαρμακοποιών προλαμβάνει την υπερκατανάλωση και τη λανθασμένη χρήση των φαρμάκων.
– Η διατήρηση του καθεστώτος ιδιοκτησίας/λειτουργίας των φαρμακείων αποκλειστικά στα χέρια των φαρμακοποιών είναι δικαιολογημένη και λειτουργεί ευεργετικά για τους πολίτες και τα εθνικά συστήματα υγείας.
ΤΙ ΙΣΧΥΕΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
Με βάση λοιπόν αυτές τις παραδοχές οι μεγαλύτερες και πιο οργανωμένες χώρες στην Ευρώπη, η Αυστρία, η Κύπρος, η Δανία, η Φινλανδία, η Γαλλία, η Γερμανία, το Λουξεμβούργο, η Ισπανία, η Σλοβενία, η Ουγγαρία διατηρούν ένα νομοθετικό πλαίσιο που να προστατεύει το ιδιοκτησιακό για τον φαρμακοποιό.
Ειδικώς, στην Γερμανία ένας φαρμακοποιός μπορεί να έχει στην ιδιοκτησία του ένα κύριο φαρμακείο και έως τρία (3) υποκαταστήματα. Τρεις απαιτήσεις υφίστανται για την ίδρυση υποκαταστημάτων:
α) Ο ιδιοκτήτης φαρμακοποιός διευθύνει το κύριο φαρμακείο αυτοπροσώπως,
β) ο ιδιοκτήτης φαρμακοποιός είναι υποχρεωμένος να προσλάβει υπεύθυνο φαρμακοποιό για κάθε ένα από τα υποκαταστήματα, και
γ) Τα υποκαταστήματα πρέπει να έχουν έδρα στο ίδιο ή γειτονικό γεωγραφικό διαμέρισμα.
Σε χώρες δε όπως η Σουηδία, η Εσθονία, η Ουγγαρία όπου απελευθερώθηκε το ιδιοκτησιακό των φαρμακείων, γίνονται προσπάθειες επαναρύθμισης του ιδιοκτησιακού μετά την άσχημη εμπειρία της απελευθέρωσης.
Σε ό,τι αφορά το μεγάλο «διακύβευμα» που επικαλούνται εκείνοι που ζητούν την απελευθέρωση του ιδιοκτησιακού, τη μείωση των τιμών, φαίνεται ότι ως επιχείρημα δεν μπορεί να είναι πειστικό καθώς σε καμία χώρα, όπου επεβλήθη πλήρης απελευθέρωση του ιδιοκτησιακού των φαρμακείων δεν μειώθηκαν οι τιμές των φαρμάκων και των ειδών που πωλούνται στα φαρμακεία. Αντιθέτως στην πλειοψηφία των περιπτώσεων αυξήθηκαν, όπως αναφέρει ο κ. Δημητρέλλος.
Και διεθνείς Οργανισμοί προβληματίζονται
Και Διεθνείς Οργανισμοί όμως σημειώνουν τον προβληματισμό τους για τα οφέλη της απελευθέρωσης, όπου αυτή επιχειρήθηκε.
– Σύμφωνα με την από 18.3.2014 Έκθεση Επιτροπής Ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης & ΟΟΣΑ για τις χώρες τις Ε.Ε.:
«Η συνολική θετική επίδραση της απελευθέρωσης πάσχει, δεδομένου ότι τα νέα φαρμακεία εγκαθίστανται σε περιοχές οι οποίες ήδη είχαν μια καλή παρουσία των φαρμακείων και πριν από τη μεταρρύθμιση. Η προσβασιμότητα των φαρμάκων στις αγροτικές περιοχές δεν βρέθηκε να έχει βελτιωμένη.»
– Στην από Μαρτίου 2012 Έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας αναφέρεται ότι:
«- Στις χώρες στις οποίες δεν υπήρχε ιδιοκτησιακό καθεστώς η δημιουργία αλυσίδων και η ιδιοκτησία τους από εξωτερικούς παράγοντες επηρέασε την διαθεσιμότητα του φαρμάκου, καθώς η δημιουργία αποθεμάτων φαρμάκων γινόταν με κριτήριο την κερδοφορία, τη μείωση του κόστους ή το αν ελέγχονταν από τον όμιλο που κατείχε και τα φαρμακεία με αποτέλεσμα φάρμακα που δεν πληρούσαν αυτά τα κριτήρια να μην είναι άμεσα διαθέσιμα στους ασθενείς και η διαθεσιμότητα να περιορίζεται σε όσα είχαν μεγάλη κυκλοφοριακή ταχύτητα.
– Η απελευθέρωση της αγοράς αυξάνει το φόρτο εργασίας των φαρμακοποιών λόγω του ανταγωνισμού κόστους και της υποκατάστασης στις αλυσίδες θέσεων φαρμακοποιών από βοηθούς (βλ. Νορβηγία) με συνέπεια μείωση της ποιότητας των υπηρεσιών.
– Στη Σουηδία σημειώθηκε μείωση της ικανοποίησης των ασθενών από την ποιότητα των συμβουλών που έπαιρναν από τα φαρμακεία όταν επήλθε η απελευθέρωση.
– Δεν υπήρξαν ευρήματα που να τεκμηριώνουν καλύτερη οικονομική αποδοτικότητα ή εξοικονόμηση πόρων από τα φαρμακεία στις χώρες με απελευθερωμένα συστήματα.
– Δεν υπήρξαν ευρήματα που να συνδέουν την απελευθέρωση με μείωση της φαρμακευτικής δαπάνης.
– Δεν αυξάνεται ο ανταγωνισμός μετά την απελευθέρωση καθώς η έλευση των αλυσίδων δημιουργεί μονοπωλιακές καταστάσεις».
Για τον κ. Δημητρέλλο λοιπόν τίθεται το εύλογο ερώτημα το οποίο και έθεσε προς το ΣτΕ:
Γιατί η Ελλάδα χρειάζεται να δοκιμάσει ένα μοντέλο, το οποίο όπου και αν εφαρμόσθηκε σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, απεδείχθη ότι ήταν αποτυχημένο;
Γιατί πρέπει να δοκιμάσουμε το προφανές λάθος, παραδεχόμενοι και πάλι εκ των υστέρων και κατόπιν εορτής όπως πάντα ότι ήταν λάθος;
Οι επιπτώσεις από την εφαρμογή του Π.Δ.
Η εφαρμογή του Προεδρικού Διατάγματος θα έχει επιπτώσεις. Συγκεκριμένα:
– Η δυνατότητα απόκτησης μέχρι και 10 αδειών ιδρύσεως φαρμακείου από ένα μόνο φυσικό πρόσωπο θα δημιουργήσει ολιγοπωλιακές καταστάσεις σε μικρές κυρίως περιοχές με λίγα φαρμακεία.
– Η δυνατότητα συμμετοχής σε παραπάνω από μία εταιρείες εκμεταλλεύσεως φαρμακείου ενός προσώπου θα δημιουργήσει ολιγοπωλιακές καταστάσεις σε μικρές κυρίως περιοχές με λίγα φαρμακεία.
Θα ελέγχει επί της ουσίας πλήρως την εμπορική πολιτική όλων των φαρμακείων της περιοχής.
Στο Π.Δ. δεν υπάρχει πρόβλεψη αναφορικά με το ελάχιστο ποσοστό συμμετοχής του φαρμακοποιού κατόχου της άδειας ιδρύσεως και λειτουργίας του φαρμακείου στις εταιρείες εκμεταλλεύσεως φαρμακείου. Τοιουτοτρόπως όμως παρέχεται η δυνατότητα ο αδειούχος φαρμακοποιός να συμμετέχει στην εταιρεία εκμεταλλεύσεως του δικού του φαρμακείου ακόμη και με ποσοστό 1% επί του εταιρικού ή μετοχικού κεφαλαίου αυτής, καθιστάμενος άνευ άλλου υπάλληλος του κατέχοντος την πλειοψηφία του εταιρικού ή μετοχικού κεφαλαίου.
Ήδη οι οδυνηρές συνέπειες για τη Δημόσια Υγεία απασχόλησαν τα ΜΜΕ, όπως αποκαλύφθηκε πρόσφατα με το σκάνδαλο με τα αντικαρκινικά φάρμακα που εξήχθησαν παρανόμως στην Γερμανία με τη συμμετοχή φαρμακείου, το οποίο ελεγχόταν από ιδιώτη πλήρως, πλην νομίμως σύμφωνα με την προηγούμενη ΚΥΑ για το ιδιοκτησιακό, που ουσιαστικά επανήλθε ως Π.Δ. επειδή ακυρώθηκε δυνάμει της υπ’ αριθμόν 1804/2017 αποφάσεως του ΣτΕ.
Είναι επίσης σημαντικό να αναφερθεί ότι:
– Δεν καθορίζονται ασυμβίβαστα συμμετοχής στις εταιρείες των εταίρων – μετόχων.
Ευχερώς δύναται να συμμετέχει ως εταίρος ή μέτοχος (κατέχοντας μάλιστα και το 99% του εταιρικού ή μετοχικού κεφαλαίου, όντας συγχρόνως και διαχειριστής της εταιρείας) οιοσδήποτε, καίτοι έχει καταδικασθεί αμετάκλητα για ναρκωτικά, απάτες, υπεξαιρέσεις, εγκλήματα κατά των ηθών κλπ
Επίσης δύναται να συμμετέχει ως εταίρος ή μέτοχος οιοσδήποτε, και να οφείλει συγχρόνως εκατομμύρια Ευρώ στο Ελληνικό Δημόσιο σε φόρους, πρόστιμα ή άλλη αιτία
– Ουδεμία πρόβλεψη υφίσταται για τις προϋποθέσεις συμμετοχής στις εταιρείες εκμεταλλεύσεως φαρμακείου «εξωχώριων» εταιρειών, αγνώστου ταυτότητας και αγνώστων ιδιοκτητών.
Συνεπώς κατά την άποψη του κ. Δημητρέλλου «η Ελλάδα, πράγματι δύναται να επιτρέψει να εκμεταλλεύονται τα φαρμακεία μη φαρμακοποιοί, υπό την προϋπόθεση όμως ότι η Ελλάδα έχει αποφασίσει συνειδητώς να υποβιβάσει το επίπεδο προστασίας της δημόσιας υγείας που επιθυμεί να διασφαλίσει στους Έλληνες πολίτες, καθώς και τα μέσα για την επίτευξη αυτού του επιπέδου».
Η απόφαση του ΣτΕ σημειώνει ο κ. Δημητρέλλος, «θα καθορίσει το μέλλον του ελληνικού φαρμακείου για τα επόμενα πολλά χρονιά. Αν δεν ακυρωθεί αυτό το ΠΔ, θα πρέπει να ξεχάσουμε το φαρμακείο της γειτονιάς, τον φαρμακοποιό της γειτονιάς μας, του χωριού μας, του νησιού μας».
Πηγή :